درۆیه‌کی پیرۆز

کەشکۆڵی جادووییلە کتێبی: پێکەنینی گەدا بەرهەمی: حەسەن قزڵجی (1914-1985)وەیسە و ناسکۆڵ تاقانەی دایک و باوکی خۆیان بوون و، بە نازداری پەروەردە کرابوون. یارە و، پیرۆتی باوکیان، برایەتییان خۆش بوو. چەندیهای چەند ساڵ بوو دڵی یەکتریان نەیەشاندبوو، لەسەر ماڵ مابوونەوە و بە براشی ڕایان دەبوارد. ڕان و پاتاڵیان بوو. لە زەوی و زاری فەرەیدوون بەگدا دەیانلەوەڕاند و بژێوی خۆیان پەیدا دەکرد. هەر چەند دەوڵەمەند نەبوون، بەڵام سەبارەت بەوە کە هێدی و هێمن وبێوەی بوون، خەڵکی ئاوایی خۆشیان دەویستن.وەیسە و ناسکۆڵ کە جووتە منداڵی ماڵ بوون، هۆگری یەکتر بوون و لە یەک جیانەدەبوونەوە.بە یەکەوە چوونە مەزرا بۆ لای باوکیان و بەیەکەوە ماڵ بۆ لای دایکیان. بە یەکەوە لە گەڵ بەرخۆڵەکان دەکرد.ساڵ و مانگ بە دوای یەکدا تێدەپەڕین و وەیسە و ناسکۆڵیش بە خۆدا دەهاتن و گەورە دەبوون.تا گەورەتر دەبوون خۆشەویستییان پتەوتر و هاوڵەتییان گەرمتر دەبوو. ڕۆژێ لە ڕۆژان یارە و پیرۆت بە یەکەوە دانیشتبوون باسی حاڵ و باڵی خۆیان دەکرد. یارەی باوکی وەیسە بە پیرۆتی گوت: ئێمە چەند ساڵە برایەتی خۆمان ڕاگرتووە و بە تەبایی و سەرودڵ خۆشی ڕامان بواردووە. ئێستاتش با کارێکی وا بکەین منداڵەکانیشمان وەکوو خۆمان بن و لەیەک جیانەبنەوە. خۆت دەزانی لە منداڵییەوە بە یەکەوە گەورە بوون و زۆر هۆگری یەکترن.پیرۆت گوتی: یارە، من هەرگیز نابمە دڕکی مەم و زین و ئۆباڵی وەیسە و ناسکۆڵ ناهێنمە ئەستۆی خۆم. برالە، منیش دەزانم پاروو لە دەم بکەوێتە خوارێ بۆ کۆش باشە. ئێمە کە براین دیارە کچی منیش بۆ کوڕی تۆ چاکە. بە بێ ئەوەی تۆ بڵێی من خۆم ئەمەم هەر لە دڵدا بوو.شەوێک مەلای ئاوایی و دوو سێ کەس لە دەر و دراوسێی خۆیان بانگ کرد و ناسکۆڵیان لە وەیسە مارەبڕی. مەلا درۆیه‌کی پیرۆز...

هێلکەی هادی خانیلە کتێبی: پێکەنینی گەدابەرهەمی: حەسەن قزڵجی (1914-1985)بێگومان پێت سەیرە، ڕەنگە لات وابێ هێلکە لەسەر واتەی خۆی نییە، یان هادی خان وەک جادووگەر هێلکەی کردووە.نەخێر، هێلکە هەر هێلکەیە. هادی خانیش نە جادووگەرە، نە مریشک.یەکێکە لەو دەوڵەمەند و خاوەن موڵکە گەورانە کە لە سنە پێیان دەڵێن «ئەعیان».ئەم چیڕۆکە ڕاست و دروست و ڕووداوە. نە هەڵبەستە و ڕێک خراوە، نە ڕێسیاو و پێسیاوی بیر و خەیاڵە. ئەگەر هەڵەشە نەبی و پەلە نەکەی و تۆزێ بەشێنەیی بی، تا چیڕۆکەکە دواییی دێ، لام وایە زۆرت بەلاوە سەیرتر دەبێ لەوەی کە بیری لێ دەکەیتەوە، وەکو من کە بەش بەحاڵی خۆم زۆرم بەلاوە سەیرترە لەوە کە هادی خان جادووگەر بوایە، یان بووبووایە بە مریشک و هێلکەی بکردایە. چونکە ئەوسا هەر ئەوەندە بوو شتێکی سەیروسەمەرە ڕووی دەدا و نەختێکیش پێکەنینی لێ پەیدا دەبوو. بەڵام ئێستا هەر دەستی لێ مەدە. پێشەکی خۆت تووشی تووڕەیی یان خەم و خەفەت مەکە، بوێستە تا چیڕۆکەکە دواییی دێ، جا بزانە چی دەبێ، لەگەڵ چ جۆرە جانەوەرێکدا دەستەویەخە دەبی؟سەرت نەیەشێنم، خۆشم نازانم جاری چەندەم بوو لە دەست ڕێژیمی دیکتاتۆری و کۆنەپەرستی ڕام دەکرد. لە کرماشان هاواڵێکم منی بەپیاوێکی باش سپارد کە بەڕێم کا. کابرا پیاوێکی باش و بەڕێز بوو، خەڵک دەستی قەدریان لێ دەنا. سەربەدەرەوە و ناسراو بوو. کەمێکیش بە دەستەڵات بوو، بەڵام لەگەڵ ئەمانەشدا خاکینە و بێ فیز بوو. بەیەکەوە چووینە گاراج، بەکابرای گاراجداری گوت: ئێمەش ڕەوتەنین. گاراجدار زۆر بەحورمەتەوە لە پێشەوەی پاسێکدا کە بۆ سنە دەچوو جێگەی بۆ داناین و سەبارەت بەو تا دەرگەی گاراجەکەش بەڕێی کردین.کەوتینە ڕێ و لە شار دەرچووین. من کە لە دڵی خۆمدا زۆرم ترس لەوە بوو کە پێم بزانن، نەختێ هاتمەوە سەر درۆیه‌کی پیرۆز...

پاڕانەوەدەترسم لەو ڕۆژانەی بە بێ تۆ تێپەڕن. بەوێنەی ئەو ساتانەی کە نەبیت. تۆ ببی هەموو شت هەیە: دەنگ هەیە، ڕەنگ هەیە. هەناسە هەیە.کە تۆ ببی خۆشەویستی و ئەوین هەیە. ئەو خۆشەویستییەی کە مانا بە ژیان ئەبەخشێ. بەڵام بەڵام، هەیهات و هەی ڕۆ لە کاتێ کە نەبیت و دیار نەبیت.ئەمە چییە کە من وڕاوەی دەکەم؟!!بۆ ئەکرێ تۆ نەبیت و دیار نەبیت؟ هەرگیزای هەرگیز.ئەوەی کە دەکرێ نەبێت و دیار نەبێت هەر منم.خوایە!من بە بێ تۆ لە دووپاتبوونە و چەن پاتبوونەوەی خۆم لە خۆمدا ماندووم و تاسەباری نیشتجێبوونی هەتاهەتایی تۆم لە نیشتمانی دڵمدا.خوایە!بە تەنیا جێم مەهێڵە، تەنانەت لە نەبوونیشمدا،. بیلێ ڕۆحم لە زەوی بدرێ، بۆ ئەوەی لە خەوی بێ تۆیی بەئاگا بێتەوە.بیلێ ڕۆحم، ئەگەریش تاریک و ئەنگوستە چاو بوو، بە هیوای نوورێک بێت کە تۆ پێی ئەبەخشی، سەر لەنوێ هەستێتە سەر پێ و پڕ بە گەرووی هاوار بکات:خوایە! سڵاو!بێ تۆییم زۆر پێوە دیارە. وەرگێڕانی دەقێکی فارسی بۆ بەڕێز «منجّمی»سپاس بۆ تەواو چالاکییەکانتانهۆژان29 ی ڕێبەندانی 140229 درۆیه‌کی پیرۆز...

انواع سادگیدو گونه سادگی. گونه بد: سادگی در آغاز کار، که زودتر از موعد به دست آمده است. گونه خوب: سادگی در نهایت، که پاداش سالها تلاش است.روبر برسون، یادداشت هایی درباره سینماتوگراف، پاریس، 1975، ص. 76به نقل از کتاب: تصاویر دنیای خیالی ( مقاله هایی درباره سینما) ، بابک احمدی، تهران: مرکز، 1370 ص .61 درۆیه‌کی پیرۆز...

خەوزڕانسەڕاج بەناگەرسەرسبحێ زوو دەمەوبەهار، لەوەختا وا هەوا وەک بووڵ و شیر ئاوێتەی پێتێت، فەرەیدوون و بازە گەینە بانتا. جا تا خوەر بە شەرمەو لە پشت دیواخ سوڵتان سەڕاجەدینەو ڕوخسار بنوێنێت و تیشک و تینی، با لە سەروشان ئاویەرگەورە، چادر لێدریا و دووکەڵ کوانگ چووە ئاسمانا. لەو ساعەت و فەسڵا ناتوانی بێژی هەوا سەردە، وەلێ چایگە. کوچک و کێف و دۆڵ هێشتا پا و پلیان ها لە ژێر لێفە شڕەی بەفرا و ماگیە تا گورج و گۆڵ هەڵسنە سەرپا و قەد و باڵای خوەیان بنوێنن. بێجگە لەمە بە قەوڵ قەیمی" سوورە ئاگر، ناوڕاس تاوسانیچ بێت هەر خوەشە"فەرەیدوونیچ باوجووا چوکڵەو چێو سووختەکەی تەڕ بوو، وەلێ لە ئاگرەوکردنا سواکار بوو.هەروەخت خەیاڵ کێفی بووایت لەبەرا کۆڵەپشتییەکەی ئەڕازاندەو. لە قەن و چای و نان و گۆشت و خورما و نەوات بیگرە تا بگەیتە قورس و چەسب و دەرزی و مەکارە و چراقوە و تەنافی تێئەتەپان. وەلێ بێجگە لەمانە، نەفت و فتێڵەی نەفتاویچی تەک خوەیا بار ئەکرد. جا وەختێ چڵ و چێو نمدار بووایت و ئاگری نەگردایت، لەبەرا چکێ نەفتی پیا ئەکرد و ئەگەر باز نەیگردایت ئەو وەختە فتێڵەی ئەنیا، یانێ قرتکەی هۆجەنەی نەفتاوی ئەنیا ژێریان و بەم کەڵەکە ئاگرێکی ئەکردەو حەزۆ پێبکردایت. ئاخر مەگەر کێف بێ ئاگر ئەوێت؟ خۆ تەنیا قسەی سەرما و گەرما نییە، تەنانەت باس خوەراک و چزەکەواو نییە، قسەی سەر چایە. کێف بێ چای وەسە دڵداری بێ ماچ و مووچ.وەختێ خەسە و هیلاک ئەگەیتە شۆنێک و تەماتە تاوێ وچانێ بگریت، ئیسکانێ چای حوکم کاسەیەک ئاو حەیاتی هەس. لامەسەب مەعلووم نییە بۆچە واسە وەلێ تام و لەزەت چۆڕێ چای دەمهاتگ لەبان کوانگ لە کێفەو، بەرانبەر گەرمیی دەس دۆسێکە وا دوای چەن وەخت دووری ئەیوینیتەو! جا حەیف کە فەرەیدوون باوجووا چایک خوەشی دەم کردوو، ئ درۆیه‌کی پیرۆز...

تۆقی عەزازیلسەید قادر هیدایەتی1من سەگی بەرپێی ئەو زاتە حەدی ئەوەم نییە ئەم بەسەرهاتە بگێڕمەوە. گێڕانەوەی بەسەرهات و ژیننامەی بنەماڵەی ئەو مشایخە" ڕۆح و گیانم بە فیدایان" بۆ منی ئۆمیی بێسەروزمانی خاکەساری ڕووڕەشی بێپەنا و پشتیوان نابێ. من نابێ پێ لە بەڕەی خۆم زیاتر ڕاکێشم و نابێ تاوانی قورسی گێڕانەوەی بەسەرهاتی ئەو بنەماڵەیە بێنمە ئەستۆی خۆم. لەبەر پیرۆزی و گەورەیی حەزرەتی خاوەنشکۆگەورە و پێشەوای ئەولیا، بەروبۆی دڵی مشایەخ، جگەرگۆشەی حەزرەتی غەوس، پێشەوای عارفانی عەوداڵ، سەرباشقەی دەروێشانی نێودار، مەلەوانی بەحری حەقیقەت، ڕووناکیی ڕێبازی حەمدوونی، کۆڵەکەی دین و ئایین، سەروەرم حەزرەتی شێخ باپیر، کوڕی شێخ زورار کوڕی شێخ مەزیدی کوردی کوڕی ئەبووعەلی کوردی لە تۆرەمەی شێ حەمدوونی گەورە " بە سەدەقەی سەریان بم" کەس زاتی نییە باسیان بکا یان بە ڕابردوویاندا بگەڕێتەوە. تەنانەت کەس ناوێرێ قامکی بەرەو بەرزەجێ و مەزنەماڵێکی وەک تەکیەی حەزرەتی شێ حەمدوون "خودا شەڕەف و شکۆی هەر پایەدار و بەردەوام بکا" ڕادێرێ و بڵێ ئەو تەکیەیە هەر لەسەر ئەو قەڵافەت و شێوازەی وەستاخەسرەو داینابوو، وەک خۆی ماوەتەوە.کێ زاتی ئەوەی هەیە ئەوەندە لەو بارەگا نوورانییە بکۆڵێتەوە و بڵی ئەو نما و ڕواڵەتەی ئێستا هەیەتی، دەسکاری وەستا خەسرەوە. کێ دەتوانێ بە بنج و بناوانی ئەو باسەدا بڕواتە خوارێ و بڵێ وەستا خەڵکی شاری کرماشان بوو. لە دانانەوە و چاککردنەوەی مزگەوت و دووکان و بازاڕە کۆنەکان لەسەر شێوازی پێشووی خۆیان پسپۆڕ و لێهاتوو بوو. ئەو ڕۆژگاری بەدەم پینە و پەڕۆی نمای قەیسەری و مزگەوت و حەمامەکۆنەکانەوە تێپەڕ دەکرد. من ناوێرم ئەو سوڕ و نهێنییە ئاشکرا بکەم کە لەمێژ بوو دڵی ئاوێنەئاسای سەروەرم حەزرەتی شێخ باپیر" بەقوربانی د درۆیه‌کی پیرۆز...

بخشی از پیشگفتار کتاب:دیکتاتورهای این کتاب از تسلای ثروت محرومند، و اگر به راحتی زندگی می‌کنند، از فقدان مصونیت رنج می‌برند. از دو آدم‌خوارِ بریده‌های روزنامه،‌ بوکاسا که دچار جنون خودبزرگ‌بینی بود، در فقر درگذشت. عیدی امین از سلامت کامل برخوردار است، ولی تنها چیزی که او را به زندگی لوکس نزدیک می‌کند، ثبت نام در ورزشگاه هتل جده است. ژان کلود دوالیه تا مدتی چنان بی‌پول بود که حتی از عهده پرداخت صورت‌حساب‌های جاری برنمی‌آمد . بسیاری مانند نکسیج خوجه مدتی را در زندان به‌سر برده و حالا زندگی بسیار فقیرانه‌ای دارند. دیگران که از دچار شدن به همین سرنوشت واهمه دارند، ژنرال وج سی‌یج یاروزلسکی، منگیستوهایل مریم و میرا میلوسویک هستند (که شوهر و همدستش اسلوبودان میلوسویک هم‌اکنون در زندان است). گاه وقتی می‌شنوند که کشورهایی که به‌ناچار از آن‌ها گریخته بودند، حالا در وضع بدتری از گذشته قرار دارند، تسلی می‌یابند.ظاهرا دیکتاتورهای سقوط کرده نه عامل همه مصیبت‌هایی که بر سر کشورشان آمده، بلکه مسؤول چند آسیب هستند. و به نظر خودشان گاه از این مسؤولیت نیز مبرا می‌باشند.وج سی‌یج یاروزلسکی تردیدی ندارد که لهستان به او مدیون است. به این دلیل که در دسامبر ۱۹۸۱ با برقراری حکومت نظامی، کشور را از دخالت نظامی شوروی مصون نگاه‌داشته بودند. آکن کرنز، آخرین رئیس حکومت آلمان شرقی، مردی که پیش از این‌که جهانش – سیستم حکومت، دیوار برلین و سپس خود کمونیسم – فرو بریزد جانشین اریک هانکر بود، از آن‌هایی است که ترجیح می‌دهد ساکت بماند. کرنز که به اتهام دستور تیراندازی به پناهندگانی که می‌خواستند به برلین غربی بگریزند، به شش سال و نیم زندان محکوم شده است، در پایان محکومیتش هنوز آن‌قدر جوان خواهد بود که به زندگیش س درۆیه‌کی پیرۆز...

کم نیستند کسانی که فلسفه را تخصصی دور از دست و غامض می‌دانند که تعداد کمی از نخبگانی که با جهان معاصر سروکار ندارند، به آن می‌پردازند. در واقع، چند تن از معلمان محبوب من در فلسفه با افتخار از غامض بودن فلسفه استقبال می‌کردند و سریعاً تلاش می‌کردند فلسفه را از خطر مرگبار موضوعیت داشتن حفظ کنند. امّا به بیانی استعاری، فلسفه را باید از بلندای رویگردانی خودخواسته خویش از جامعه معاصر، پایین آورد. زیرا فلسفه می تواند در جهان معاصر ما صدایی رسا باشد، صدایی که چه بسا بتواند در جهانی که گویا هر روز عنان اختیارش را بیش از پیش از دست می‌دهیم، اندکی خرد تزریق کند. فلسفه می‌تواند چنین کند زیرا یک رویکرد انتقادی خودآگاه را پرورش می دهد که در آن همه انواع و اقسام باورها در معرض بازبینی منطقی قرار می‌گیرند در جامعه‌ای که تکه کلام‌ها بر آن حاکم هستند، این بازاندیشی ها، در مفهومی متفاوت، ضمیمه ای مفید و نیکو به شمار می‌آیند. تفکر انتقادی نوید رسیدن به زندگی کامل تر و جامعه ای منطقی تر را می دهد. امّا این وعده با فرمانروایی فلاسفه عملی نخواهد شد، بلکه تنها زمانی تحقق می یابد که مردم عادی فیلسوف باشند. و اگر این اعتقاد فراگیر شود که فیلم رسانه ای هنری است که می توان استدلال ها و ایده های شاخص فلسفی را در آن یافت، شاید وعده فوق نیز تحقق یابد. بنابراین، این مجاورت هم برای فیلم و هم برای فلسفه خالی از فایده نخواهد بود. اگر هم نشینی با فلسفه برای فیلم اعتبار فرهنگی به همراه بیاورد، فلسفه هم به واسطه ارتباط با فیلم میتواند مخاطبین بیشتر و تأثیر اجتماعی فراگیرتری بیابد. صفحات ۳۱۴ و ۳۱۵ از کتاب «فیلم همچون فلسفه؛ اندیشیدن بر پرده»، توماس ای. وارتنبرگ، مترجمان: ستاره نوتاج- مجید پروانه پور، تهران: نیل درۆیه‌کی پیرۆز...